Αλήθεια, εσύ ξέρεις τι σημαίνουν οι αρχαίες ελληνικές φράσεις που χρησιμοποιούμε μέχρι και σήμερα ή τις χρησιμοποιείς μόνο από συνήθεια;
Κι όμως αυτές οι φράσεις που χρησιμοποιούσαν οι πρόγονοί μας, άντεξαν στο χρόνο για εκατοντάδες χρόνια. Έφτασαν μέχρι τις μέρες μας και συνεχίζουν να χρησιμοποιούνται στα νέα ελληνικά.
Τι σημαίνουν οι διάσημες αρχαίες ελληνικές φράσεις
Πυξ Λαξ και ποιος δε γνωρίζει το έντεχνο ελληνικό συγκρότημα; αλλά ξέρεις τι σημαίνουν οι δυο λέξεις του ονόματός τους; Πυξ Λαξ λοιπόν σημαίνει με γροθιές και κλωτσιές και η φράση χρησιμοποιείται για να περιγράψει τη βίαιη αποπομπή κάποιου.
Γνώθι σαυτόν = γνώρισε τον εαυτό σου, έχε αυτογνωσία. Η φράση είναι “χρεωμένη” στον έναν από τους εφτά σοφούς, το Χείλωνα το Λακεδαιμόνιο. Επίσης και η φράση βίος αβίωτος που σημαίνει ζωή ανυπόφορη, λέγεται πως ήταν απόφθεγμα του ίδιου.
Μολών Λαβέ – η διάσημη αυτή φράση σημαίνει πως κάποιος δεν παραδίδεται αμαχητί. Η ιστορία πίσω από αυτή τη φράση τοποθετείται λίγο πριν από τη μάχη των Θερμοπυλών όταν ο Ξέρξης ζήτησε από το Σπαρτιάτη βασιλιά Λεωνίδα να παραδώσει τα όπλα των ανδρών του κι εκείνος απάντησε “μολών λαβέ” δηλαδή “έλα να τα πάρεις” δηλώνοντας με αυτό τον τρόπο την επιθυμία του να πολεμήσει μέχρι τέλους.
Φοβού τους Δαναούς και δώρα φέροντας τη γνωστή αυτή φράση είπε ο Λαοκόων στους Τρώες όταν εκείνοι αντίκρυσαν το Δούρειο Ίππο – δώρο των Ελλήνων. Με αυτά τα λόγια ήθελε να προειδοποιήσει τους Τρώες να μην εμπιστεύονται τους εχθρούς ακόμη κι αν αυτοί φέρνουν δώρα. Σήμερα η φράση παραμένει ως έχει και σημαίνει πως πρέπει να είσαι επιφυλακτικός ακόμη και με αυτούς που φαίνονται να έχουν καλές διαθέσεις απέναντί σου.
Νους υγιής εν σώματι υγιεί είναι μια φράση που προέρχεται από το ποίημα του σατυρικού ποιητή Γιουβενάλη και σημαίνει πως για να είναι ο νους υγιής πρέπει πρώτα να είναι το σώμα υγιές.
Ή ταν ή επί τας είναι η φράση που χρησιμοποιούσαν οι Σπαρτιάτισσες μητέρες σαν χαιρετισμό στα παιδιά τους πριν φύγουν για πόλεμο. Με αυτό ήθελαν να τους πουν πως ή θα φέρουν πίσω την ασπίδα νικητές ή θα τους φέρουν πάνω στην ασπίδα νεκρούς.
Ευ ζην στην αρχαιότητα σήμαινε ο τρόπος ζωής που χαρακτηριζόταν από πνευματικές και ηθικές αρετές. Για να φτάσει κανείς στην απόλυτη αυτή ευτυχία έπρεπε να επιτύχει απόλυτη σωματική και ψυχική υγεία. Ο Μέγας Αλέξανδρος πίστευε πως το ζην το χρωστούσε στους γονείς του αλλά το ευ ζην στο δάσκαλό του Αριστοτέλη.
Από μηχανής Θεός λεγόταν στις αρχαίες παραστάσεις ένας “Θεός” που εμφανιζόταν στο θέατρο από ψηλά (με τη βοήθεια γερανού) ώστε να δώσει λύση σε μια αδιέξοδη πλοκή. Σήμερα χρησιμοποιούμε τη φράση όταν βρίσκουμε τη λύση σε ένα περίπλοκο πρόβλημα ξαφνικά και αναπάντεχα.
Κύκνειον άσμα είναι το τελευταίο ε΄ργο κάποιου δημιουργού πριν πεθάνει και προέρχεται από το τελευταίο τραγούδι που λέει ένας κύκνος πριν πεθάνει.
Αντίπαλον δέος είναι μια φράση που μαθαίνουμε από το Θουκυδίδη και αναφέρεται σε κάποιον ισχυρό και αξιοσέβαστο αντίπαλο.
Γη και ύδωρ γράφει ο Ηρόδοτος πως ζήτησαν οι Πέρσες απεσταλμένοι από τους Σπαρτιάτες σε ένδειξη υποταγής τους. Σήμερα χρησιμοποιούμε τη φράση για να δηλώσουμε πλήρη υποταγή και παράδοση άνευ όρων.
Δρακόντεια μέτρα λέμε όταν πρέπει να παρθούν αυστηρά μέτρα ή νόμοι. Η φράση προέρχεται από τον νομοθέτη της Αθήνας Δράκοντα ο οποίος θέσπιζε σκληρούς και αυστηρούς νόμους.
Γόρδιος δεσμός λέμε όταν αντιμετωπίζουμε κάποιο άλυτο πρόβλημα σαν το γόρδιο δεσμό (τον περίτεχνο κόμπο) που έπρεπε να λύσει ο Μέγας Αλέξανδρος τον οποίο σύμφωνα με το χρησμό, όποιος τον έλυνε θα κυριαρχούσε την Ασία.
Φράσεις από την ελληνική μυθολογία
Εκτός βέβαια από όσα άφησαν πίσω τους οι αρχαίοι ημών πρόγονοι, σήμερα χρησιμοποιούμε και φράσεις από την ελληνική μυθολογία. Λέμε λοιπόν:
- Αχίλλειος πτέρνα για να δηλώσουμε το αδύνατο σημείο κάποιου. Κατά τη μυθολογία ο Αχιλλέας σκοτώθηκε στην Τροία από το βέλος του Πάρη χτυπώντας τον στο τρωτό σημείο του, τη φτέρνα του. Όταν η Θέτιδα τον βούτηξε στα ύδατα της Στυγός για να τον κάνει αθάνατο τον κρατούσε από τη φτέρνα η οποία δεν μπήκε στο νερό.
- Ασκός του Αιόλου όταν αναφερόμαστε σε δεινά και καταστροφές που μας ήρθαν μαζεμένα. Ο θεός των ανέμων Αίολος έδωσε στον Οδυσσέα έναν ασκό που είχε μέσα όλους τους ανέμους. Οι ναύτες όμως από περιέργεια άνοιξαν τον ασκό και οι άνεμοι που απελευθερώθηκαν δημιούργησαν μεγάλη θαλασσοταραχή η οποία προκάλεσε μεγάλες ζημιές στο στόλο των Ελλήνων.
- Το κουτί της Πανδώρας το λέμε όταν ξαφνικά αρχίζουν και μας συμβαίνουν όλα τα άσχημα και κακά. Αν και δεν είναι σαφές πως ακριβώς ειπώθηκε ο μύθος η γενική ουσία είναι πως ο Δίας έδωσε στην Πανδώρα ένα πιθάρι (έμεινε όμως στην ιστορία σαν κουτί) και μέσα είχε όλα τα δεινά του κόσμου. Παρόλο που είπε στην Πανδώρα να μην το ανοίξει εκείνη τον παράκουσε. Έτσι όλα τα κακά, σκόρπισαν στον κόσμο.
- Κέρβερο λέμε κάποιον σκληρό και ανυποχώρητο. Ο Κέρβερος ήταν σκύλος με παράξενη μορφή και φύλακας του Άδη. Ο Ηρακλής μετά από πάλη, τον αιχμαλώτισε και τον πήγε στον Ευρυσθέα.
Επίσης το άρον άρον προέρχεται από αρχαίο ελληνικό ρήμα αίρω που σημαίνει σηκώνω. “Άρον άρον και σταύρωσον αυτόν” φώναζαν οι Ισραηλίτες στον Πόντιο Πιλάτο που σημαίνει “σήκωσε τον σήκωσέ τον και σταύρωσέ τον”. Σήμερα το άρον άρον δηλώνει βιασύνη.
Είμαι σίγουρη πως μια Επίσκεψη στο Μουσείο Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας θα σου διδάξει πολλά! Γι αυτό την επόμενη φορά που θα ψάξεις για κάτι πραγματικά ενδιαφέρον θυμίσουν αυτό το μουσείο.
