Τσακώνικα | η πανάρχαια διάλεκτος και τα τσακωνοχώρια

Τα τσακώνικα είναι μια διάλεκτος που άντεξε στο χρόνο κι έχει τις ρίζες της στη Δωρική διάλεκτο της αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας.

Τα χωριά της Νότιας Κυνουρίας θα λέγαμε πως έχουν καταφέρει να νικήσουν το χρόνο. Κόντρα στους καλπάζοντες καιρούς που έχουν τη μανία να τα αλλάζουν όλα καταστρέφοντας παραδόσεις ήθη κι έθιμα, αντιστέκονται σθεναρά στο τέρας του εκσυγχρονισμού.

Πρώτο και κύριο είναι πως βαστούν (στο μέτρο του δυνατού) ανέγγιχτη την αρχιτεκτονική των οικισμών τους. Μια παραδοσιακή δομή που έχει συγκεκριμένο μπούσουλα που σπάνια συναντάς πια στην Ελλάδα. Αυτό κάνει τα χωριά της Τσακωνιάς ιδιαίτερα, πανέμορφα, σχεδόν παραμυθένια.

Επιπλέον οι Τσάκωνες κράτησαν τη διάλεκτό τους μέσα στους αιώνες. Σήμερα καταβάλλουν μια μεγάλη προσπάθεια να μην εξαφανιστεί από τις νεότερες γενιές. Κι εδώ που τα λέμε, αυτό πρέπει να αποφευχθεί πάση θυσία.

Αν κάτι κρατάει την κάθε περιοχή ξεχωριστή (ανάμεσα σε πολλά άλλα) αυτό είναι και η ιδιαιτερότητα της γλώσσας. Κοινώς, η διάλεκτος που μεταξύ τους οι κάτοικοι της περιοχής, αποκαλούν “τσακώνικα”. Ιδιωματισμοί, προφορά, λέξεις και εκφράσεις που δε συναντάς στην υπόλοιπη χώρα. Μπορεί κι αυτό πολλές φορές να θυσιάζεται στους σύγχρονους ρυθμούς αλλά αν χαθεί εντελώς, τότε ένα πολύτιμο στοιχείο του τόπου μας θα θαφτεί κάτω από μοντέρνες ιδέες και αντιλήψεις.

Τσακώνικα _ η διάλεκτος που άντεξε στο χρόνο

Τα χωριά της Τσακωνιάς εκτείνονται στο ορεινό τμήμα του Πάρνωνα και φτάνουν ως τις ακτές του αργολικού κόλπου. Τα περισσότερα από αυτά, διατηρούν ακόμη τον παραδοσιακό χαρακτήρα τους ενώ μερικά έχουν χαρακτηριστεί παραδοσιακοί οικισμοί. Η Καστάνιτσα αλλά και ο Πραστός είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιων οικισμών.

Μέχρι τα χωριά της Τσακωνιάς να αποκτήσουν εύκολη πρόσβαση, τα τσακώνικα ομιλούνταν κατά κόρον. Με την εξέλιξη της περιοχής από αγροτική σε τουριστική και με την τηλεόραση και το διαδίκτυο που μπήκαν στη ζωή των κατοίκων, η γλώσσα σχεδόν ψυχορραγεί. Ομιλείται μόνο από λίγους και κυρίως μεγάλης ηλικίας κατοίκους, ενώ τα τελευταία χρόνια, όλο και σπανιότερα χρησιμοποιείται η διάλεκτος σε δημόσιους χώρους. Αυτό δικαιολογείται ως ένα σημείο. Δε μπορεί ένας ταξιδιώτης να συνεννοηθεί εύκολα με τους ντόπιους σε μια παντελώς άγνωστη διάλεκτο.

Έλα όμως να δούμε μερικά πολύ χρήσιμα στοιχεία της διαλέκτου αυτής:

• Πρώτη αναφορά (τουλάχιστον επίσημη) σε αυτή την ιδιαίτερη διάλεκτο γίνεται από τον ένα Τούρκο περιηγητή το 1668 ο οποίος κατέγραψε τις πρώτες λέξεις.

• Κατά την απογραφή του 1907, δήλωσαν τα τσακώνικα σαν κύρια γλώσσα τους και όχι τα ελληνικά, 823 άτομα .

• Εφόσον όμως δεν είναι επίσημη γλώσσα μιας περιοχής ή χώρας, δε διδάσκεται στα σχολεία. Στο παρελθόν όμως, ντόπιοι καθηγητές δίδασκαν τα τσακώνικα σε γυμνάσια της περιοχής.

• Στην Καστάνιτσα και τη Σίταινα (γειτονικά χωριά της Τσακωνιάς), επικράτησε μια παραλλαγή της διαλέκτου μέσα στους αιώνες και διασώζεται μέχρι σήμερα. Το αξιοσημείωτο είναι πως η συγκεκριμένη περιοχή, ποτέ δεν ξεπέρασε τους 1500 κατοίκους. Αν αυτό δεν είναι #wow, τότε ποιο είναι; Κι αν αυτό δε σημαίνει αφοσίωση, τότε τι;

• Δεν υπάρχει επίσημη γραφή της γλώσσας αλλά γι αυτό το σκοπό χρησιμοποιείται ο ελληνικό αλφάβητο. Στη γραφή προστίθενται κάποια διακριτικά για να γίνεται κατανοητή η γλώσσα.

• Πολλές περιοχές έξω από την εμβέλεια της Τσακωνιάς χρησιμοποιούν λέξεις της διαλέκτου αλλά αγνοούν από που προέρχονται.

• Η Unesco έχει συμπεριλάβει στους καταλόγους της τα τσακώνικα σαν υπό εξαφάνιση διάλεκτο. Ως εκ τούτου, τα τελευταία χρόνια στα σχολεία του Τυρού “τρέχουν” πολιτιστικά προγράμματα με απώτερο σκοπό τη διάσωση της διαλέκτου.

• Η Ακαδημία Αθηνών διοργανώνει αποστολές στην περιοχή, ερευνώντας τη διάλεκτο. Επιπλέον, πολλά πανεπιστήμια στην Ελλάδα πραγματοποιούν διαλεκτολογικές εργασίες από φοιτητές.

Βέβαια όσες προσπάθειες από οργανισμούς κι αν γίνουν, αν οι ίδιοι οι Τσάκωνες δεν προσπαθήσουν να κρατήσουν ζωντανή τη διάλεκτό τους τότε δε θα δούμε θεαματικά αποτελέσματα.

Είμαι όμως αισιόδοξη γιατί ακούω ακόμη και παιδιά σε εκείνα τα “παράξενα” μέρη να χρησιμοποιούν τη διάλεκτό τους. Δεν είναι δα και τόσο δύσκολο. Είναι σαν να λέμε πως τα παιδιά μεγαλώνουν σε ένα σπίτι που μιλάνε δυο γλώσσες. Μόνο που στη συγκεκριμένη περίπτωση η αρχαία τσακώνικη διάλεκτος είναι απείρως πιο σημαντική από οποιαδήποτε άλλη ξένη γλώσσα.

Παίδες, αν κάτι μας κάνει να ξεχωρίζουμε σαν λαός, είναι αυτές ακριβώς οι ιδιαιτερότητες της κάθε περιοχής. Ντοπιολαλιές, γεύσεις, ενδυμασίες και κάθε τι που δίνει ιδιαίτερη χροιά στους χαρακτήρες μας. Ας τα διαφυλάξουμε. Είναι δικαίωμά μας και παράλληλα υποχρέωσή μας!

#With_CraZy_LoVe
karidostouflo