Γκιότσαλι: το ακατοίκητο χωριό του Πάρνωνα

Το ακατοίκητο χωριό του Πάρνωνα που ακούει στο όνομα Γκιότσαλι δεν είναι τουριστικός προορισμός ούτε και υπάρχει σε όλους τους χάρτες. Τα περισσότερα κτήρια σε αυτό το μέρος είναι ήδη γκρεμισμένα και σπάνια φτάνει άνθρωπος ως εκεί.

Το σχεδόν παράδοξο σε αυτά τα μέρη – φαντάσματα που δεν κυκλοφορεί ψυχή εκτός από αλεπούδες, νυφίτσες και άλλα χαριτωμένα ζωάκια των ορεινών μας παραδείσων είναι πως εκπέμπουν μια παράξενη αύρα ηρεμίας και γαλήνης. Ας προσθέσω και τη μελαγχολία που αιωρείται πάνω από τα ερείπια που κάποτε έσφυζαν από ζωή.

Το χωριό λοιπόν Γκιότσαλι βρίσκεται στον Πάρνωνα και σε υψόμετρο 780 μέτρα. Απέχει 9 χιλιόμετρα από τον Άγιο Δημήτριο (το νέο χωριό) και υπάρχει ένας και μοναδικός δρόμος για να πας εκεί. Στο μεγαλύτερο μέρος του δρόμου είναι χωματόδρομος και δεν είναι ιδιαίτερα βατός. Βέβαια για κάποιον που ξέρει την περιοχή, μπορεί από εκεί να φτάσει σε άλλα χωριά του Πάρνωνα ακολουθώντας τα παλιά μονοπάτια.

Και μιας και πιάσαμε τα χωριά – φαντάσματα δες και τα Περγαντέικα στον Ταύγετο.

Γκιότσαλι: το ακατοίκητο χωριό του Πάρνωνα και η ιστορία του

Πίσω στα δικά μας όμως! Το όνομα Γκιότσαλι είναι λίγο παράξενο και μάλλον έχει τούρκικη καταγωγή. Πολλοί λένε πως σημαίνει η θέα του Αλή. Ωστόσο δεν κατοικήθηκε ούτε και κατακτήθηκε ποτέ από Τούρκους.

Η θέα του οπωσδήποτε είναι μαγική. Μπορείς να δεις ολόκληρο το λακωνικό κόλπο. Μάλιστα οι πιο μεγάλοι σε ηλικία άνθρωποι, θυμούνται τις ιστορίες των παλιότερων όταν είδαν πρώτη φορά το Γύθειο να φωταγωγείται. Βλέποντας να λαμπυρίζουν τα φώτα, νόμισαν πως ξέσπασε πυρκαγιά. Διόλου παράξενο αν σκεφτεί κανείς πως εκείνα τα χρόνια το ηλεκτρικό ρεύμα ήταν κάτι πολύ καινούριο και άγνωστο.

Οι πρώτοι κάτοικοι του χωριού ήταν πιθανότατα Ηπειρώτες και Κρητικοί διωκόμενοι από Τούρκους. Η θέση του μέρους το οποίο είναι καλά κρυμμένο από παντού, η πλούσια βλάστηση και το άφθονο νερό του, ίσως έπεισαν τους διωκόμενους να εγκατασταθούν εκεί κατά τον 16ο αιώνα.

*Δεν υπάρχουν ιδιαίτερες αναφορές γι αυτό το μέρος ούτε πολλά ιστορικά στοιχεία. Στην απογραφή όμως των Βενετών το 1700, το Γκιότσαλι είχε 204 κατοίκους και ήταν το 10ο μεγαλύτερο χωριό της περιοχής.

Μύθοι και θρύλοι από το ακατοίκητο χωριό του Πάρνωνα _ Γκιότσαλι

Στα χρόνια της επανάστασης κατά των Τούρκων η περιοχή ήταν κάτι σαν κρυψώνα και αποτελούσε κέντρο επιχειρήσεων. Σε αυτό βοηθούσε ιδιαίτερα η θέση της απρόσιτης και καλά κρυμμένης θέσης του χωριού.

Η ιστορία θέλει τον Ιμπραήμ να περνάει από την περιοχή με προορισμό την Κυνουρία με σκοπό να σφαγιάσει τους κατοίκους. Όμως οπλαρχηγοί του έφραξαν το δρόμο και ο άμαχος πληθυσμός (γυναίκες και παιδιά) κρύφτηκαν σε μια απρόσιτη σπηλιά στην κορυφή ενός βουνού. Ο θρύλος θέλει κάποιον να πρόδωσε την κρυψώνα στη σπηλιά και τον Ιμπραήμ να πλησιάζει ώστε να μην αφήσει κανέναν ζωντανό. Ο τούρκικος στρατός δεν τα κατάφερε να σκοτώσει τα γυναικόπαιδα κι ο Ιμπραήμ από τη λύσσα του έσφαξε αυτόν που του μαρτύρησε την κρυψώνα.

Η σπηλιά σήμερα ακούει στο όνομα Ψηλοκοτρώνι κι ο θρύλος θέλει τους Τούρκους να σκοτώνουν οι ίδιοι τον προδότη στο σημείο Ανάθεμα ή Τούρκος και να σκεπάζουν το πτώμα με πέτρες.

Το Γκιότσαλι αναπτύχθηκε μετά τα χρόνια της απελευθέρωσης. Τότε χτίστηκαν τα αρχοντικά αν και σήμεραδεν είναι όρθια παρά μόνο τμήματά τους. Μόνο οι δυο εκκλησίες του χωριού σώζονται άριστα και λειτουργούν κάθε χρόνο. Ο Άγιος Παντελεήμονας όπου εκεί ήταν και το κοιμητήριο και ο Άγιος Γεώργιος. Ο θρύλος και πάλι, θέλει τον Κολοκοτρώνη μαζί με άλλους οπλαρχηγούς να ανάβουν κερί στον Άη Γιώργη περνώντας από το χωριό το 1825.

Η σταδιακή εγκατάλειψη του Γκιότσαλι

Οι συνθήκες διαβίωσης όμως γίνονταν όλο και πιο δύσκολες περνώντας τα χρόνια. Έτσι, η ανάγκη των κατοίκων για μια πιο άνετη ζωή τους οδήγησε σταδιακά να φτιάχνουν σπίτια στην περιοχή όπου αργότερα πήρε το όνομα Άγιος Δημήτριος Ζάρακος.

Μέχρι και το 1920 οι άνθρωποι διπλοκατοικούσαν στο Γκιότσαλι και στον άγιο Δημήτριο. Μετά το 1960, ο οικισμός εγκαταλείφθηκε οριστικά και όσο περνάνε τα χρόνια όλο και λιγότεροι το επισκέπτονται.

Εκτός από ένα κτίριο που έχει αναπαλαιωθεί και τις δυο εκκλησίες, στο χωριό δε σώζεται ατόφιο κανένα άλλο κτίσμα. Στέκουν μόνο κάποιοι τοίχοι, καμάρες και υπόγεια τα οποία αποτελούν ιδιαίτερα κτίσματα μιας και οι μάστορές τους είχαν χρησιμοποιήσει τεχνικές από διάφορα μέρη της Ελλάδας.

Η μεγάλη βρύση του οικισμού έχει άφθονο νερό και πολλή σκιά! Πάνω στα δέντρα υπάρχουν επιγραφές με τα ονόματα αυτών που τα φύτεψαν πριν από πολλές δεκαετίες. Ονόματα που σε κάποιον περαστικό προφανώς δε λένε τίποτα. Έχουν κι αυτά όμως τη δική τους σιωπηλή ιστορία.

Ύστερα είναι και η αίσθηση πως εκεί πάνω κάποτε υπήρχε ζωή. Άνθρωποι που πήγαιναν στις δουλειές τους, που φρόντιζαν ζωντανά, που έφτιαχναν μποστάνια, που έψηναν ψωμιά σε ξυλόφουρνους, που μύριζε ο δυόσμος στην κατσαρόλα με το γιαχνί. Εκεί γεννήθηκαν και μεγάλωσαν παιδιά, εκεί έκαναν τα πρώτα τους βήματα, είπαν τις πρώτες τους λέξεις, έπαιξαν πετροπόλεμο κι ύστερα μεγάλωσαν, ερωτεύτηκαν κι έκαναν τη δική τους ζωή. Εκεί που τώρα υπάρχουν μόνο πέτρες κάποτε υπήρχε ζωή.

Τα ερημωμένα χωριά του τόπου μας

Τα ερημωμένα χωριά έχουν μια γαλήνια αύρα. Σαν όλα να έχουν βαστήξει την ανάσα τους για να δώσουν χρόνο στο παρελθόν να ξαναγεννηθεί έστω για μια στιγμή. Ειδικά όμως τα χωριά που οι ρίζες μας ακουμπάνε κάπου εκεί βαθιά, γεννούν σε εμάς μια ανεξήγητη … νοσταλγία.

Μπορεί σήμερα για να φτάσεις σε αυτό το νεκρό χωριό να χρειάζεσαι χάρτη και πυξίδα (μη σου πω και ιχνηλάτη) αλλά για όσους έχουμε ρίζες από εκεί το αγαπάμε ιδιαίτερα. Οι φράσεις “στο Ψηλοκοτρώνι” και “τ’ ανάθεμα του Τούρκου”, μας είναι πολύ γνώριμες.

Γιατί λοιπόν έκατσα κι έγραψα αυτές τις αράδες; γιατί δε θέλω αυτό το κομμάτι γης να χαθεί. Κι αν μπορώ να βάλω ένα μικρό λιθαράκι στο να μη χαθεί το όνομα Γκιότσαλι από το αχανές διαδίκτυο θα το κάνω με μεγάλη μου χαρά.

Κι εσύ φίλε αναγνώστη που σε έχω συνηθίσει σε επισκέψιμα μέρη με ένα σωρό λεπτομέρειες και πληροφορίες για το πως θα φτάσεις και το τι θα κάνεις εκεί, μην αναρωτιέσαι γιατί κάθομαι και σου γράφω για ένα μέρος που προφανώς δε θα το ψάξει ποτέ κανείς. Ούτε κι εσύ.
Γράφω για να θυμάμαι πως εκεί ακουμπάνε κι οι δικές μου ρίζες. Γράφω για να μην ξεχάσω πως όταν ήμουν παιδί έχω βρεθεί πάμπολλες φορές εκεί πάνω. Γράφω γιατί σε τέτοια μέρη δεν αξίζει η λήθη.

#TravelDrops_by
karidotsouflo